Autorijden: nog wel of niet verantwoord?
Als partner maak ik me meer en meer zorgen over de rijstijl van Tom. Daarin verschillen we sowieso enorm. Hij voelt zich senang op de linkerbaan rechtdoor en ik kies wat bangig in het verkeer voor de rechterbaan. Hij rijdt zelfverzekerd door Amsterdam en ik blijf liever aan de rand of daarbuiten. Hij keert en parkeert met gemak op plaatsen waar ik liever een stukje verder loop.
De rijstijl verandert Dat was totdat Parkinson een rol speelde. Nu voel ik me minder veilig naast hem in de auto. Ik let actief mee op, zeker op onbekend terrein. Door de parkinson wordt autorijden voor elke patiënt moeilijker en op den duur onmogelijk omdat al wat vroeger automatisch gebeurde nu bewuste aandacht vraagt. De zogenoemde automatische piloot handelt niet meer naar behoren. Dat leidt tot motorische en niet-motorische klachten die de rijvaardigheid beïnvloeden. Als het gaat over het technisch vaardigheden zoals kunnen sturen, schakelen, knoppen bedienen, bochten goed aansturen, … speelt vertraging een rol. Gelukkig heeft Tom nog amper last van freezing of de off-situatie die tot ongelukken kunnen leiden. Hopelijk komt er een moment dat Tom zelf aanvoelt “Dit kan echt niet meer op een veilige manier”. Onlangs had hij te maken met een aanrijding waar hij zelf nogal koel onder bleef. Ik schrok daar enorm van. Mijn angst werd bewaarheid. Tom had een verkeerde afslag genomen, kwam in een onbekende wijk terecht en gaf geen voorrang waar het wel moest. Er zit nu een kras op onze auto. Die zou in het verleden dezelfde week zijn bijgewerkt in de garage. Nu is het oké zo, zeker ook voor mij.
Morele verantwoording Wel of niet stoppen met autorijden voelt voor mij ook sterk als een morele verantwoording naar onze medemens. In artikel 5 van de wegenverkeerswet staat dat je anderen niet in gevaar mag brengen. Verder zijn er voor zover mij bekend geen regels voor het melden van ziekten. Ik wil niet anderen, onszelf of hemzelf in gevaar brengen. Ik heb al te vaak naar mijn zin STOP moeten roepen. Zijn reactievermogen wordt minder.Hoe kun je ongevallen voorkomen en veiligheid voor weggebruikers en jezelf garanderen? Vooral de non-motorische gevolgen van Parkinson maken in mijn ogen het autorijden niet langer wenselijk c.q. verantwoord. Wat steeds moeilijker wordt:
Tijdig anticiperen op verkeerssituaties.
Dubbeltaken uitvoeren lukt niet. Zoals autorijden én borden of navigatie volgen.
Situaties snel inschatten en adequaat reageren.
Besluitvorming kost meer tijd en het drukke verkeer vraagt juist snelheid.
Mogelijk hebben ook medicijnen en zeker ook alcohol invloed op de rijstijl.
Verkeersregels kennen en adequaat toepassen.
In het midden van de rijstrook blijven.
Verlies van bewegingsruimte Ik snap dat dit voor Tom een groot verlies is. Minder vrijheid, zelfstandigheid en autonomie en bovendien een mogelijkheid om de wereld nog wat groter te beleven. Steeds ben ik degene die aankaart bij de neuroverpleegkundige, de neuroloog, de psycholoog dat ik me zorgen maak. Daarmee word ik een soort boeman die Tom zijn lievelingsspeeltje afneemt. Dit blijkt veelal ook bij anderen het geval lees ik op Facebook. De patiënt vindt dat het nog prima kan en de naasten vinden van niet. Ik voel me daarin alleen staan en wordt bijna als een zeurpiet behandeld. Terwijl ik me serieus zorgen maak. Met de neuroloog afgesproken dat er een cognitief onderzoek gaat plaatsvinden. Daar werd toch weer van afgezien. Advies van de psycholoog is een rij-test bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR), aanvragen. De inschatting is vooralsnog behoorlijk subjectief. Daarom zou het fijn zijn als er objectieve maatstaven komen die een besluit vergemakkelijken. Reflexen zijn niet meer zo goed als vroeger. Zijn lichaam reageert traag of soms helemaal niet…
In de buurt blijven Tom rijdt in buurten die hem vertrouwd zijn. En hij beperkt zich tot rijden bij daglicht en bij goed weer. Als we samen op pad gaan rijd ik op de terugweg en de laatste tijd vaker heen en terug.
Tom zit naast zijn zwager die de auto bestuurt. Hij wil kost wat kost zo lang mogelijk deze mobiele vrijheid behouden. Daarnaast verruimt autorijden iemands leefruimte. Als parkinsonpatiënt zie je de situatie en problemen anders dan als partner of anderen. Je kijkt minder kritisch naar jezelf en kunt niet meer goed inschatten wat wel of niet meer kan. Je vindt bijvoorbeeld dat je nog wel kunt autorijden, terwijl ik als partner mijn hart vasthoud als ik naast hem zit. Ik ben meer rij-instructeur dan rustige bijrijder.
CBR-rijtest En hoe loopt de CBR rij-test af? Tom krijgt na onderzoek en proefrijden nota bene een verlenging van vijf jaar. Meestal wordt in vergelijkbare situaties een beperkte verlenging van het rijbewijs afgegeven. Ik vraag me geïrriteerd af hoe goed het CBR voor onze rijveiligheid zorgt. Ook als er relevante functiebeperkingen zijn word je rij-geschikt verklaard als je de rij-test positief afrond. En dit heeft Tom gedaan. Dit maakt dat ik het nog moeilijker vind om te zeggen “tot hier en niet verder”.
Binnenkort afscheid van zelf autorijden En weer zoveel weken verder hebben we samen een afspraak hoe en wanneer het autorijden voor hem – met pijn in het hart – gaat stoppen. En ik vind het ook echt spijtig. Tom deed vaak met de auto boodschappen. Gezellig samen op pad gaan. Vakanties met de auto. De onafhankelijkheid en vrijheid die een auto ons samen biedt hoort bij een van de vele verliezen die helaas met de ziekte gepaard gaan. Ook hier zullen we noodzakelijkerwijs gaan wennen aan ‘het nieuwe gewoon’.
コメント